امانت شرعیاثبات ید و استیلای انسان بر مال دیگران یا از روی ظلم و عدوان است و یا بدون آن، در صورت دوم به مال تحت اختیار انسان امانت گفته می‌شود؛ و بر دو قسم است: امانت مالکی و امانت شرعی. ۱ - تعریف امانت شرعیامام خمینی در بیان تعریف امانت شرعی می‌فرماید: «الامانة علی قسمین: مالکیّة و شرعیّة.... و امّا الثانی: فهو ما لم یکن الاستیلاء علیها و وضع الید باستئمان و اذن من المالک، و قد صارت تحت یده لا علی وجه العدوان»؛ یعنی امانت شرعی آن است که استیلای بر امانت و دست گذاشتن روی آن، به‌واسطه امین گرفتن و اذن مالک نبوده و بدون عدوان و ظلم زیردست او آمده باشد. ۲ - مصادیق امانت شرعی۱- هر مالی که قهراً و ناخواسته زیردست انسان قرار می‌گیرد، مثل‌اینکه باد یا سیل آن را به ملک شخصی آورده باشد و در دست او قرار بگیرد. ۲- هر مالی که مالک، آن را به کسی تحویل دهد بدون آن‌که هیچ‌یک از آن‌ها (نه مالک و نه گیرنده) از آن اطلاع داشته باشند، مانند اینکه صندوقی بخرد و در آن چیزی از اموال فروشنده پیدا کند بدون آن‌که فروشنده اطلاع داشته باشد، یا اینکه فروشنده و یا خریدار به جهت مثلاً اشتباه در حساب، بیشتر از حقشان (در معامله) دریافت کنند، ۳- هر‌آنچه از طرف شرع مقدس اذن در گرفتن آن باشد، مانند لقطه و ضالّه و آنچه برای رساندن به صاحبش از دست دزد و غاصب گرفته می‌شود و همچنین آنچه از اموال بچه یا دیوانه از دست آنان به‌عنوان حسبه در حفظ گرفته می‌شود در وقتی‌که ترس آن است که در دستشان تلف شود؛ و آنچه از اموال محترمه که در معرض نابودی و تلف است گرفته می‌شود، مانند حیوانی که مالکش معلوم است و در محل درنده‌‌ها و مجرای سیل و مانند این‌ها است. ۳ - احکام امانت شرعیبر هر کسی که مال دیگری در دست او امانت شرعی است، واجب است آن را حفظ نماید و در اولین وقت ممکن به صاحبش- اگرچه مطالبه نکند- برساند، و هرگاه در دست او تلف شود ضمانی بر او نیست، مگر آن‌که تفریط یا تعدی کرده باشد، مانند امانت مالکی. و احتمال دارد رساندن آن به مالکش واجب نباشد و کافی باشد که به او اعلام کند که نزد او است و راه مالک به‌سوی مال را سد نکند، به‌طوری‌که هر وقت مالک بخواهد آن را بگیرد، از طرف او مانعی نباشد، بلکه این احتمال خالی از قوت نیست. ۴ - پانویس۵ - منبع• ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی. رده‌های این صفحه : دیدگاه های فقهی امام خمینی
|